//ప// ఎక్కువ తక్కువ లేవో - యెరుగ మిద్దరిలోన
ఒక్కటై నీవురముపై - వున్నదిదె చెలియ
//చ// ఆకడ జలధి ద్రచ్చి - అమృత మిచ్చితివీవు
ఆకెకైతే మోవిజిందీ - నమృతము
సైకపు పసైడి చీర - సరిగట్టితివి నీవు
మేకొని యీమెకైతే - మీనెల్లా పసిడే..
//చ// నిగిడి కౌస్తుభపుమా - ణికము గట్టితి నీవు
మగువకైతే నోరెల్లా - మాణికములే
బెగడి ఆకసమెల్లా - పెద్దసేసి కొలచితివి
బిగిసే యీచెలికైతే - బిడికెడు నడుమే..
//చ// పలుమారు జలధిలో - బవళించితివినీవు
కలికి గుణములోనే - ఘనజలధి
యెలమి శ్రీవేంకటేశ - యుప్పుడు గూడితిగాని
జలజాక్షియైతే నిన్ను - నన్నలనే గలిసే..
ముఖ్యపదాల అర్ధం:
ఉరము= వక్షస్థలము
జలధి= సముద్రము
మోవి= పెదవి
సైకము= సన్నని, అందమైన
మేని= శరీరము
పసిడి= బంగారము
నిగిడి= వ్యాపించు, మెరయు
మగువ= స్త్రీ
జలజాక్షి= కలువ కన్నులు కలది
భావం:
అయ్యవారూ, అమ్మవారూ ఒక్కటయ్యారు కాబట్టి, ఎవరు ఎక్కువ? ఎవరు తక్కువ? అని ఇక నిర్ణయించవలసిన పనిలేదని అన్నమయ్య ఉపమానాలతో పోల్చి చెప్తున్నారు.
//ప// మీ ఇద్దరూ ఒక్కటయ్యారు. ఆవిడ నీ వక్షస్థలముపై నివాసమేర్పరచుకుని కూర్చుంది. ఇక ఎవరు ఎక్కవు, ఎవరు తక్కువ అని తెలుసుకోవలసిన అవసరం లేదు.
//చ1// నువ్వేమో అప్పుడు (అమృతం కోసం మంధర పర్వతాన్ని చిలికేడప్పుడు) కూర్మావతారం గా వచ్చి పర్వతాన్ని పైకెత్తి పర్వతంతో సాగరాన్ని మధింపజేసి అమృతాన్ని తెచ్చావు. మీ ఆవిడకైతే ఆ పెదవి అంచులలోనే ఉంది అమృతం. నువ్వేమో బంగారు పట్టు పీతాంబరాన్ని అందంగా కట్టుకున్నావు. మరి మీ ఆవిడకి శరీరపు రంగే బంగారం.. ఇక, మీ ఇద్దరిలో ఎక్కువ, తక్కువలు ఎలా నిర్ణయించాలి??
//చ2//నువ్వేమో మెరుపులు మెరిపిస్తున్న కౌస్తుభమణిని ధరించి ఉన్నావు. మీ ఆవిడకి అలాంటి మణులు నోటినిండా ఉన్నాయి (ఆవిడ పలువరసలు అంత అందంగా మెరిసిపోతున్నాయని కవి భావన). నువ్వేమో వామనావతారంలో ఉన్నప్పుడు శరీరాన్ని పెద్ద చేసి ఆకాశాన్నంతా కొలిచేశావు. మరి మీ ఆవిడ ఏకంగా ఆకాశమంతటినీ పిడికెడు నడుములో బిగించేసింది. ఇక, మీ ఇద్దరిలో ఎక్కువ, తక్కువలు ఎలా నిర్ణయించాలి??
//చ3// నువ్వేమో చాలాసార్లు సముద్రంలో పడుకున్నావు. కానీ, మీ ఆవిడ గుణాల్లో మహాసముద్రమంత గొప్పగుణాలు కలిగి ఉంది. శ్రీవేంకటేశ్వరా! నువ్వు ఇప్పుడేమైనా మీ ఆవిడతో (అలమేల్మంగతో) సమానమైన లక్షణాలు పొంది ఉన్నావేమో, కానీ, మీ ఆవిడ ఈ లక్షణాలతో ఎప్పుడో సమానమైపోయింది నీకు... ఇక, మీ ఇద్దరిలో ఎక్కువ, తక్కువలు ఎలా నిర్ణయించాలి??
ఒక్కటై నీవురముపై - వున్నదిదె చెలియ
//చ// ఆకడ జలధి ద్రచ్చి - అమృత మిచ్చితివీవు
ఆకెకైతే మోవిజిందీ - నమృతము
సైకపు పసైడి చీర - సరిగట్టితివి నీవు
మేకొని యీమెకైతే - మీనెల్లా పసిడే..
//చ// నిగిడి కౌస్తుభపుమా - ణికము గట్టితి నీవు
మగువకైతే నోరెల్లా - మాణికములే
బెగడి ఆకసమెల్లా - పెద్దసేసి కొలచితివి
బిగిసే యీచెలికైతే - బిడికెడు నడుమే..
//చ// పలుమారు జలధిలో - బవళించితివినీవు
కలికి గుణములోనే - ఘనజలధి
యెలమి శ్రీవేంకటేశ - యుప్పుడు గూడితిగాని
జలజాక్షియైతే నిన్ను - నన్నలనే గలిసే..
ముఖ్యపదాల అర్ధం:
ఉరము= వక్షస్థలము
జలధి= సముద్రము
మోవి= పెదవి
సైకము= సన్నని, అందమైన
మేని= శరీరము
పసిడి= బంగారము
నిగిడి= వ్యాపించు, మెరయు
మగువ= స్త్రీ
జలజాక్షి= కలువ కన్నులు కలది
భావం:
అయ్యవారూ, అమ్మవారూ ఒక్కటయ్యారు కాబట్టి, ఎవరు ఎక్కువ? ఎవరు తక్కువ? అని ఇక నిర్ణయించవలసిన పనిలేదని అన్నమయ్య ఉపమానాలతో పోల్చి చెప్తున్నారు.
//ప// మీ ఇద్దరూ ఒక్కటయ్యారు. ఆవిడ నీ వక్షస్థలముపై నివాసమేర్పరచుకుని కూర్చుంది. ఇక ఎవరు ఎక్కవు, ఎవరు తక్కువ అని తెలుసుకోవలసిన అవసరం లేదు.
//చ1// నువ్వేమో అప్పుడు (అమృతం కోసం మంధర పర్వతాన్ని చిలికేడప్పుడు) కూర్మావతారం గా వచ్చి పర్వతాన్ని పైకెత్తి పర్వతంతో సాగరాన్ని మధింపజేసి అమృతాన్ని తెచ్చావు. మీ ఆవిడకైతే ఆ పెదవి అంచులలోనే ఉంది అమృతం. నువ్వేమో బంగారు పట్టు పీతాంబరాన్ని అందంగా కట్టుకున్నావు. మరి మీ ఆవిడకి శరీరపు రంగే బంగారం.. ఇక, మీ ఇద్దరిలో ఎక్కువ, తక్కువలు ఎలా నిర్ణయించాలి??
//చ2//నువ్వేమో మెరుపులు మెరిపిస్తున్న కౌస్తుభమణిని ధరించి ఉన్నావు. మీ ఆవిడకి అలాంటి మణులు నోటినిండా ఉన్నాయి (ఆవిడ పలువరసలు అంత అందంగా మెరిసిపోతున్నాయని కవి భావన). నువ్వేమో వామనావతారంలో ఉన్నప్పుడు శరీరాన్ని పెద్ద చేసి ఆకాశాన్నంతా కొలిచేశావు. మరి మీ ఆవిడ ఏకంగా ఆకాశమంతటినీ పిడికెడు నడుములో బిగించేసింది. ఇక, మీ ఇద్దరిలో ఎక్కువ, తక్కువలు ఎలా నిర్ణయించాలి??
//చ3// నువ్వేమో చాలాసార్లు సముద్రంలో పడుకున్నావు. కానీ, మీ ఆవిడ గుణాల్లో మహాసముద్రమంత గొప్పగుణాలు కలిగి ఉంది. శ్రీవేంకటేశ్వరా! నువ్వు ఇప్పుడేమైనా మీ ఆవిడతో (అలమేల్మంగతో) సమానమైన లక్షణాలు పొంది ఉన్నావేమో, కానీ, మీ ఆవిడ ఈ లక్షణాలతో ఎప్పుడో సమానమైపోయింది నీకు... ఇక, మీ ఇద్దరిలో ఎక్కువ, తక్కువలు ఎలా నిర్ణయించాలి??
