//ప// ఈతడఖిలంబునకు నీశ్వరుడై సకల-
భూతములలోన దా బొదలువాడితడు
//చ// గోపాంగనలమెరుగు గుబ్బచన్నులమీద
చూపట్టుకమ్మ గస్తురిపూత యితడు
తాపసోత్తముల చింతాసౌధములలోన
దీపించు సుజ్ఞానదీప మితడు
//చ// జలధికన్యాపాంగ లలితేక్షణములతో
కలసి వెలుగుచున్న కజ్జలంబితడు
జలజాసనుని వదనజలధి మధ్యమునందు
అలర వెలువడిన పరమామృతంబితడు
//చ// పరివోని సురతసంపదల నింపులచేత
వరవధూతతికి పరవశమైన యితడు
తిరువేంకటాచలాధిపుడు దానె యుండి
పరిపాలనముసేయు భారకుండితడు
ముఖ్యపదార్ధం:
ఈతడఖిలంబునకు: ఈ సకల విశ్వమునకు
ఈశ్వరుడై: భర్త ఐనవాడు/ ప్రాణాధారమైన వాడు
సకల భూతములలోన: అన్ని ప్రాణులలోన
తాబొదలువాడితడు: తానై ప్రకాశించు వాడు ఇతడు
గోపాంగనల: గోపికా స్త్రీల
మెరుగు గుబ్బచన్నులు: మెరిసేటి ఎత్తైన స్తనములందు [గుబ్బ అన్న పదం కాలక్రమేణా కుప్ప గా మారిందని అనిపిస్తోంది. ఎత్తైనవి అని చెప్పే అప్పటి వాడుక పదం]
చూపట్టు: కనపడు
కమ్మగస్తురిపూత యితడు: కమ్మని సువాసనల కస్తూరీ లేపనపు పూత యితడు
తాపసోత్తముల: ఉత్తమ తాపసుల
చింతాసౌధములలోన: ఆలోచనా నగరములో
దీపించు సుజ్ఞానదీప మితడు: ప్రకాశించే చక్కని సుజ్ఞానదీపం వంటివాడు యితడు
జలధికన్య: లక్ష్మీదేవి
అపాంగ లలితేక్షణములతో: సున్నితమైన కడకంటి చూపులతో
కలసి వెలుగుచున్న కజ్జలంబితడు: కలిసి ప్రకాశిస్తున్న కాటుక యితడు
జలజాసనుడు: తామెర పువ్వు ఆసనముగా కలవాడు (బ్రహ్మ)
వదన: ముఖము
జలధి: సముద్రము
అలర: ప్రకాశించుచూ
వెలువడిన: బయటపడిన
పరమామృతంబితడు: పరమ అమృతము యీతడు
పరివోని: క్షీణించని
సురతసంపదలు: చక్కని రతిక్రీడాసక్తి సంపదగా కలుగుట
వరవధూతతికి: వరించిన వధూమణికి
భారకుండితడు: బరువు మోసేవాడు
భావం: అన్నమయ్య శ్రీవేంకటేశ్వరుని కీర్తించడానికి ఎన్నుకోని ఉపమానం లేదు.. అటువంటి అమూల్యమైన భావనల్లో ఈ సంకీర్తన ఒకటి.
ఈతడే (తిరువేంకటాధిపుడు) ఈ సమస్త విశ్వమునకు భర్తయై అన్ని భూతములలోనూ తానే ప్రకాశిస్తూ ఈ సృష్టిని పోషిస్తున్నవాడు.
పదారువేల మంది గోపికా స్త్రీల మెరిసేటి, ఎత్తైన పయోధరాలపై బయటకి కనిపించే కమ్మని సువాసనాభరితమైన కస్తూరీలేపనపు పూత యితడు. [గోపాంగనాలోలుడని చెప్పడానికి కవి ఎన్నుకున్న ఉపమానం]
ఉత్తమోత్తమమైన తాపసుల నిరంతర ఆలోచనా మేడల్లో మంచి జ్ఞాన జ్యోతియై ప్రకాశించే జ్ఞానదీపమితడు. [సుజ్ఞానస్వరూపుడని కవి ఎన్నుకున్న ఉపమానం]...
[ముందటిపాదంలో గోపాంగనాలోలుడు అనేది కామదృష్టితో చూడకూడదని మూడవపాదంలో సుజ్ఞాని అని తెలియజేశారు కవి]
లక్ష్మీదేవి సున్నితమైన కడగంటి చూపులతో కలిసి ఆమె పెట్టుకున్న కాటుకలా నల్లగా ప్రకాశించే స్వామి యితడు.
బ్రహ్మగారి ముఖసముద్రపు మధ్యలోంచి ప్రకాశిస్తూ బయటకు వచ్చిన పరమామృతము యితడు. [బ్రహ్మగారి ముఖములు నాలుగూ నాలుగు వేదములుగా చెప్పబడ్డాయి. అటువంటి వేద సముద్రంలో పుట్టిన వేదస్వరూపుడు వేంకటాద్రినిలయుడని కవి భావన]
ఎన్నడూ క్షీణించని చక్కతి రతిక్రీడాసక్తిని సంపదగా కలిగిన భార్యకు [అలమేల్మంగకి] నిరంతరం వశమైన వాడు ఈతడు. ఆ ఈతడే తిరువేంకటాచము మీదనున్న వేంకటాద్రినాధుడు. ఆతడే వేంకటాచము మీదుండి ఈ సమస్త విశ్వాన్ని పరిపాలన చేసే భారాన్ని మోస్తున్నవాడు.
భూతములలోన దా బొదలువాడితడు
//చ// గోపాంగనలమెరుగు గుబ్బచన్నులమీద
చూపట్టుకమ్మ గస్తురిపూత యితడు
తాపసోత్తముల చింతాసౌధములలోన
దీపించు సుజ్ఞానదీప మితడు
//చ// జలధికన్యాపాంగ లలితేక్షణములతో
కలసి వెలుగుచున్న కజ్జలంబితడు
జలజాసనుని వదనజలధి మధ్యమునందు
అలర వెలువడిన పరమామృతంబితడు
//చ// పరివోని సురతసంపదల నింపులచేత
వరవధూతతికి పరవశమైన యితడు
తిరువేంకటాచలాధిపుడు దానె యుండి
పరిపాలనముసేయు భారకుండితడు
ముఖ్యపదార్ధం:
ఈతడఖిలంబునకు: ఈ సకల విశ్వమునకు
ఈశ్వరుడై: భర్త ఐనవాడు/ ప్రాణాధారమైన వాడు
సకల భూతములలోన: అన్ని ప్రాణులలోన
తాబొదలువాడితడు: తానై ప్రకాశించు వాడు ఇతడు
గోపాంగనల: గోపికా స్త్రీల
మెరుగు గుబ్బచన్నులు: మెరిసేటి ఎత్తైన స్తనములందు [గుబ్బ అన్న పదం కాలక్రమేణా కుప్ప గా మారిందని అనిపిస్తోంది. ఎత్తైనవి అని చెప్పే అప్పటి వాడుక పదం]
చూపట్టు: కనపడు
కమ్మగస్తురిపూత యితడు: కమ్మని సువాసనల కస్తూరీ లేపనపు పూత యితడు
తాపసోత్తముల: ఉత్తమ తాపసుల
చింతాసౌధములలోన: ఆలోచనా నగరములో
దీపించు సుజ్ఞానదీప మితడు: ప్రకాశించే చక్కని సుజ్ఞానదీపం వంటివాడు యితడు
జలధికన్య: లక్ష్మీదేవి
అపాంగ లలితేక్షణములతో: సున్నితమైన కడకంటి చూపులతో
కలసి వెలుగుచున్న కజ్జలంబితడు: కలిసి ప్రకాశిస్తున్న కాటుక యితడు
జలజాసనుడు: తామెర పువ్వు ఆసనముగా కలవాడు (బ్రహ్మ)
వదన: ముఖము
జలధి: సముద్రము
అలర: ప్రకాశించుచూ
వెలువడిన: బయటపడిన
పరమామృతంబితడు: పరమ అమృతము యీతడు
పరివోని: క్షీణించని
సురతసంపదలు: చక్కని రతిక్రీడాసక్తి సంపదగా కలుగుట
వరవధూతతికి: వరించిన వధూమణికి
భారకుండితడు: బరువు మోసేవాడు
భావం: అన్నమయ్య శ్రీవేంకటేశ్వరుని కీర్తించడానికి ఎన్నుకోని ఉపమానం లేదు.. అటువంటి అమూల్యమైన భావనల్లో ఈ సంకీర్తన ఒకటి.
ఈతడే (తిరువేంకటాధిపుడు) ఈ సమస్త విశ్వమునకు భర్తయై అన్ని భూతములలోనూ తానే ప్రకాశిస్తూ ఈ సృష్టిని పోషిస్తున్నవాడు.
పదారువేల మంది గోపికా స్త్రీల మెరిసేటి, ఎత్తైన పయోధరాలపై బయటకి కనిపించే కమ్మని సువాసనాభరితమైన కస్తూరీలేపనపు పూత యితడు. [గోపాంగనాలోలుడని చెప్పడానికి కవి ఎన్నుకున్న ఉపమానం]
ఉత్తమోత్తమమైన తాపసుల నిరంతర ఆలోచనా మేడల్లో మంచి జ్ఞాన జ్యోతియై ప్రకాశించే జ్ఞానదీపమితడు. [సుజ్ఞానస్వరూపుడని కవి ఎన్నుకున్న ఉపమానం]...
[ముందటిపాదంలో గోపాంగనాలోలుడు అనేది కామదృష్టితో చూడకూడదని మూడవపాదంలో సుజ్ఞాని అని తెలియజేశారు కవి]
లక్ష్మీదేవి సున్నితమైన కడగంటి చూపులతో కలిసి ఆమె పెట్టుకున్న కాటుకలా నల్లగా ప్రకాశించే స్వామి యితడు.
బ్రహ్మగారి ముఖసముద్రపు మధ్యలోంచి ప్రకాశిస్తూ బయటకు వచ్చిన పరమామృతము యితడు. [బ్రహ్మగారి ముఖములు నాలుగూ నాలుగు వేదములుగా చెప్పబడ్డాయి. అటువంటి వేద సముద్రంలో పుట్టిన వేదస్వరూపుడు వేంకటాద్రినిలయుడని కవి భావన]
ఎన్నడూ క్షీణించని చక్కతి రతిక్రీడాసక్తిని సంపదగా కలిగిన భార్యకు [అలమేల్మంగకి] నిరంతరం వశమైన వాడు ఈతడు. ఆ ఈతడే తిరువేంకటాచము మీదనున్న వేంకటాద్రినాధుడు. ఆతడే వేంకటాచము మీదుండి ఈ సమస్త విశ్వాన్ని పరిపాలన చేసే భారాన్ని మోస్తున్నవాడు.
