ఫాల నేత్రానల ప్రబల విద్యుల్లతా -
కేళీ విహార లక్ష్మీ నారసింహా
ప్రళయ మారుత ఘోర భస్త్రికా పూత్కార
లలిత నిశ్వాస డోలా రచనయా
కులశైల కుంభినీ కుముద హిత రవిగగన
చలన విధి నిపుణ నిశ్చల నారసింహా
వివర ఘన వదన దుర్విధ హసన నిష్ఠ్యూత -
లవ దివ్య పరుష లాలా ఘటనయా
వివిధ జంతువ్రాత భువన మగ్నీకరణ
నవనవ ప్రియ గుణార్ణవ నారసింహా
దారుణోజ్జ్వల ధగద్ధగిత దంష్ట్రానల వి
కార స్ఫులింగ సంగ క్రీడయా
వైర దానవ ఘోర వంశ భస్మీకరణ -
కారణ ప్రకట వేంకట నారసింహా
అర్ధం:
ఫాలనేత్ర: నుదుటనున్న కన్ను
అనల : అగ్ని
ప్రబల: మిక్కిలి బలము గల, వర్ధిల్లు, అతిశయిల్లు,
విద్యుల్లత: ప్రకాశవంతమైన మెరుపులు
కేళీవిహార: తిరుగుతూ ఆడుట
నారసింహా: తల భాగము సింహము, మిగిలిన భాగము మనుష్య శరీరము కలవాడు
ఘోర ప్రళయ మారుత: ఘోర ప్రళయకాలపు గాలి
భస్తి: అగ్ని??(గభస్తి అంటే సూర్యకిరణము)
పూత్కార: బుసలు కొట్టుట ( Hissing, snorting, snoring, deep breathing)
నిశ్వాస: ముక్కుద్వారా గాలిని విడుచుట, నిట్టూర్పు
డోలా రచనయా: ఊయల వలె ఊగుట
కులశైల: పురాణాలలో ఏడు కులపర్వతాలు ఉన్నాయని చెప్పబడింది. అవి: ఉదయ, అస్త, హిమ, వింధ్య, మేరు, త్రికూట, లోకాలోక పర్వతాలు
కుంభినీ: భూమి
కుముద హిత: చంద్రుడు
రవి: సూర్యుడు
గగన:ఆకాశము
చలన విధి నిపుణ: కదిలించుటలో నిపుణుడు
నిశ్చల నారసింహా: నిశ్చలుడైన నరశింహుడు
వివర : తెరచుట
ఘన వదన: దొప్పదైన ముఖము/ సన్నివేశాన్ని బట్టి ఇక్కడ భయంకరమైన ముఖము అని చెప్పుకోవచ్చు
దుర్విధ: దుస్ + విధ = చెడ్డపనులు చేసే వారు (దుర్మార్గులు)
హసన: నవ్వడం (ఇక్కడ సందర్భానికి తగినట్టైతే అట్టహాసం చేయుట)
నిష్ఠ్యూత : వేయుట
లవ : లవము అంటే కొంచెం, లవలవము అంటే పగిలిన
దివ్య: దివ్యమైన
పరుష: కఠినమైనది
లాలా: లాలాజలము, ఉమ్మి
ఘటనయా: ఘటనా సమర్ధుడు
వివిధ జంతువ్రాత: వివిధ జంతువుల సమూహాలతో నున్న
భువన: భూమి
ప్రియ గుణార్ణవ: ప్రియమైన/మంచివైన గుణములుకు సముధ్రం వంటివాడు
దారుణోజ్జ్వల: దారుణ+ఉజ్వల: దారుణంగా వెలుగునది
ధగద్ధగిత: ధగ ధగా మెరిసేది
దంష్ట్రా: కోరలు (భయంకర మైన కోరలు)
అనల: అగ్ని
వికార = వికృతమైన
స్ఫులింగ సంగ క్రీడ = కోరలు ఒకదానితో ఒకటి రాసుకున్నప్పుడు వాటి మధ్య పుట్టే నిప్పురవ్వలు స్నేహం చేసుకోవడం
వైరి: శత్రువు
ఘోర దానవ వంశ: ఘోర రాక్షశ వంశ
భస్మీకరణ : భస్మీకరించుట
కారణ ప్రకట: ప్రకటితమైన, తెలియజెప్పే
వేంకట నారసింహా: వేంకట నరశింహుడు
భావం:
ఈ సంకీర్తన అన్నమయ్య రచించిన సంస్కృత సంకీర్తనల్లో అత్యంత గొప్పదైనది గా చెప్పుకోచ్చు. హిరణ్యకశిపుడు స్తంభాన్ని పగులగొట్టినపుడు, దైత్య సంహారం కోసం కంభము చీల్చుకుని, ఉగ్రరూపంతో, సూర్యచంద్రులు కన్నులుగా భయంకరమైన అగ్నిజ్వాలలతో, బయటికి వచ్చిన నరసింహస్వామి భయంకరమైన వర్ణన అన్నమయ్య మన కంటితో చూడగలిగేంత అధ్బుతంగా వర్ణించాడు.
లక్ష్మీ నారసింహా! నుదుటిపైనున్న కంటి నుండి వెలువడే భీకరమైన అగ్నిజ్వాలలు క్షణ క్షణానికీ వృద్ధి చెందుతూ, మెరుపులను కురిపిస్తూ ఆటలాడుకొనే వాడివి.
నారసింహా! నీవు మృదువుగా నిట్టుర్చినా ఆ నిట్టూర్పులో ప్రళయ కాలంలో సంభవించే గాలి ఎంత తీవ్రంగా ఉంటుందో అంత భీభత్సమైన గాలి ఉంది. నిప్పులు రాజేయడానికి అవసరమైన బుస ఉంది. నీ నిట్టూర్పు ఉయ్యాలలా మారి ఏడుకుల పర్వతాలను, భూమిని, చంద్రుడిని, సూర్యుడిని, ఆకాశాన్ని ఒక ఊపు ఊపుతోంది. నువ్వు మాత్రం నిశ్చలంగా ఉన్నావు.
నారసింహా! నీ భయంకరమైన, గొప్పదైన నోటిని తెరిచావు. దుర్మార్గులను చూసి వికటాట్టహాసం చేస్తున్నావు. నీవు వేసిన ఉమ్మి (లాలాజలం) దివ్యమైనది. అత్యంత కఠినమైనది. ఆ ఉమ్మితో వివిధ రకాలైన జీవ సమూహాలు ఉన్న లోకాలను నాశనం చేయగల సమర్ధుడివి. నువ్వు ఎప్పటికప్పుడు కొత్త కొత్త గుణాలకు సముద్రం వంటివాడివి.
నారసింహా! నీ కోర పళ్ళు దారుణంగా, భయంకరంగా, ధగధగలాడుతూ మెరుపులు కురిపిస్తూ, ప్రకాశిస్తున్నాయి. వికృతమైన శత్రువులైన భయంకర రాక్షస వంశాలను భస్మం చేయటం కోసం పటాపటలాడుతూ ఒరుసుకుంటున్న నీ పళ్ళ మధ్య నిప్పురవ్వల స్నేహం చేస్తున్నాయి. వేంకటేశ్వరా ! ఆ వేంకటాద్రిపైన ఉన్న ఆ నరసింహుడివి నీవే. వేంకటనారశింహా!!!వేంకటనారశింహా!!!
కేళీ విహార లక్ష్మీ నారసింహా
ప్రళయ మారుత ఘోర భస్త్రికా పూత్కార
లలిత నిశ్వాస డోలా రచనయా
కులశైల కుంభినీ కుముద హిత రవిగగన
చలన విధి నిపుణ నిశ్చల నారసింహా
వివర ఘన వదన దుర్విధ హసన నిష్ఠ్యూత -
లవ దివ్య పరుష లాలా ఘటనయా
వివిధ జంతువ్రాత భువన మగ్నీకరణ
నవనవ ప్రియ గుణార్ణవ నారసింహా
దారుణోజ్జ్వల ధగద్ధగిత దంష్ట్రానల వి
కార స్ఫులింగ సంగ క్రీడయా
వైర దానవ ఘోర వంశ భస్మీకరణ -
కారణ ప్రకట వేంకట నారసింహా
అర్ధం:
ఫాలనేత్ర: నుదుటనున్న కన్ను
అనల : అగ్ని
ప్రబల: మిక్కిలి బలము గల, వర్ధిల్లు, అతిశయిల్లు,
విద్యుల్లత: ప్రకాశవంతమైన మెరుపులు
కేళీవిహార: తిరుగుతూ ఆడుట
నారసింహా: తల భాగము సింహము, మిగిలిన భాగము మనుష్య శరీరము కలవాడు
ఘోర ప్రళయ మారుత: ఘోర ప్రళయకాలపు గాలి
భస్తి: అగ్ని??(గభస్తి అంటే సూర్యకిరణము)
పూత్కార: బుసలు కొట్టుట ( Hissing, snorting, snoring, deep breathing)
నిశ్వాస: ముక్కుద్వారా గాలిని విడుచుట, నిట్టూర్పు
డోలా రచనయా: ఊయల వలె ఊగుట
కులశైల: పురాణాలలో ఏడు కులపర్వతాలు ఉన్నాయని చెప్పబడింది. అవి: ఉదయ, అస్త, హిమ, వింధ్య, మేరు, త్రికూట, లోకాలోక పర్వతాలు
కుంభినీ: భూమి
కుముద హిత: చంద్రుడు
రవి: సూర్యుడు
గగన:ఆకాశము
చలన విధి నిపుణ: కదిలించుటలో నిపుణుడు
నిశ్చల నారసింహా: నిశ్చలుడైన నరశింహుడు
వివర : తెరచుట
ఘన వదన: దొప్పదైన ముఖము/ సన్నివేశాన్ని బట్టి ఇక్కడ భయంకరమైన ముఖము అని చెప్పుకోవచ్చు
దుర్విధ: దుస్ + విధ = చెడ్డపనులు చేసే వారు (దుర్మార్గులు)
హసన: నవ్వడం (ఇక్కడ సందర్భానికి తగినట్టైతే అట్టహాసం చేయుట)
నిష్ఠ్యూత : వేయుట
లవ : లవము అంటే కొంచెం, లవలవము అంటే పగిలిన
దివ్య: దివ్యమైన
పరుష: కఠినమైనది
లాలా: లాలాజలము, ఉమ్మి
ఘటనయా: ఘటనా సమర్ధుడు
వివిధ జంతువ్రాత: వివిధ జంతువుల సమూహాలతో నున్న
భువన: భూమి
మగ్నీకరణ: మండించుట, నాశనం చేయుట,
నవనవ: కొత్త కొత్తప్రియ గుణార్ణవ: ప్రియమైన/మంచివైన గుణములుకు సముధ్రం వంటివాడు
దారుణోజ్జ్వల: దారుణ+ఉజ్వల: దారుణంగా వెలుగునది
ధగద్ధగిత: ధగ ధగా మెరిసేది
దంష్ట్రా: కోరలు (భయంకర మైన కోరలు)
అనల: అగ్ని
వికార = వికృతమైన
స్ఫులింగ సంగ క్రీడ = కోరలు ఒకదానితో ఒకటి రాసుకున్నప్పుడు వాటి మధ్య పుట్టే నిప్పురవ్వలు స్నేహం చేసుకోవడం
వైరి: శత్రువు
ఘోర దానవ వంశ: ఘోర రాక్షశ వంశ
భస్మీకరణ : భస్మీకరించుట
కారణ ప్రకట: ప్రకటితమైన, తెలియజెప్పే
వేంకట నారసింహా: వేంకట నరశింహుడు
భావం:
ఈ సంకీర్తన అన్నమయ్య రచించిన సంస్కృత సంకీర్తనల్లో అత్యంత గొప్పదైనది గా చెప్పుకోచ్చు. హిరణ్యకశిపుడు స్తంభాన్ని పగులగొట్టినపుడు, దైత్య సంహారం కోసం కంభము చీల్చుకుని, ఉగ్రరూపంతో, సూర్యచంద్రులు కన్నులుగా భయంకరమైన అగ్నిజ్వాలలతో, బయటికి వచ్చిన నరసింహస్వామి భయంకరమైన వర్ణన అన్నమయ్య మన కంటితో చూడగలిగేంత అధ్బుతంగా వర్ణించాడు.
లక్ష్మీ నారసింహా! నుదుటిపైనున్న కంటి నుండి వెలువడే భీకరమైన అగ్నిజ్వాలలు క్షణ క్షణానికీ వృద్ధి చెందుతూ, మెరుపులను కురిపిస్తూ ఆటలాడుకొనే వాడివి.
నారసింహా! నీవు మృదువుగా నిట్టుర్చినా ఆ నిట్టూర్పులో ప్రళయ కాలంలో సంభవించే గాలి ఎంత తీవ్రంగా ఉంటుందో అంత భీభత్సమైన గాలి ఉంది. నిప్పులు రాజేయడానికి అవసరమైన బుస ఉంది. నీ నిట్టూర్పు ఉయ్యాలలా మారి ఏడుకుల పర్వతాలను, భూమిని, చంద్రుడిని, సూర్యుడిని, ఆకాశాన్ని ఒక ఊపు ఊపుతోంది. నువ్వు మాత్రం నిశ్చలంగా ఉన్నావు.
నారసింహా! నీ భయంకరమైన, గొప్పదైన నోటిని తెరిచావు. దుర్మార్గులను చూసి వికటాట్టహాసం చేస్తున్నావు. నీవు వేసిన ఉమ్మి (లాలాజలం) దివ్యమైనది. అత్యంత కఠినమైనది. ఆ ఉమ్మితో వివిధ రకాలైన జీవ సమూహాలు ఉన్న లోకాలను నాశనం చేయగల సమర్ధుడివి. నువ్వు ఎప్పటికప్పుడు కొత్త కొత్త గుణాలకు సముద్రం వంటివాడివి.
నారసింహా! నీ కోర పళ్ళు దారుణంగా, భయంకరంగా, ధగధగలాడుతూ మెరుపులు కురిపిస్తూ, ప్రకాశిస్తున్నాయి. వికృతమైన శత్రువులైన భయంకర రాక్షస వంశాలను భస్మం చేయటం కోసం పటాపటలాడుతూ ఒరుసుకుంటున్న నీ పళ్ళ మధ్య నిప్పురవ్వల స్నేహం చేస్తున్నాయి. వేంకటేశ్వరా ! ఆ వేంకటాద్రిపైన ఉన్న ఆ నరసింహుడివి నీవే. వేంకటనారశింహా!!!వేంకటనారశింహా!!!
